Asertywność, czyli jak nauczyć się odmawiać

Asertywność jest niezwykle ważną cechą, która może bardzo pomagać nam w życiu codziennym i w kontaktach z innymi ludźmi. Szczególnie mocno przydaje się ona w pracy. Niestety, wielu ludzi cierpi na kompletny jej brak, co sprawia, że są łatwo wykorzystywani przez innych. Bardzo często zdarza się, że na takie osoby współpracownicy i szefostwo w danej firmie zrzuca znacznie więcej obowiązków, niż leży to w ich kompetencjach. Oczywiście, mają wówczas pełne prawo odmówić i powiedzieć, że wykonywanie konkretnych prac nie jest ich obowiązkiem. Nie robią tego jednak. Zamiast tego zostają w pracy znacznie dłużej niż powinni, przemęczają się i wykonują mnóstwo nadprogramowych rzeczy. Wszystko z obawy przed jednym prostym i jednocześnie bardzo ważnym słowem – "nie". 

Osoby cierpiące z powodu braku asertywności mają problem z przyjmowaniem na siebie zbyt wielu obowiązków, szczególnie zawodowych. Z czasem wpadają one w prawdziwy zaklęty krąg, a wyrwanie się z niego często graniczy z cudem. Swoim zachowaniem przyzwyczajamy bowiem innych ludzi do tego, że łatwo można nas wykorzystywać i nigdy nie odmówimy, jeśli ktoś powierzy nam jakiekolwiek dodatkowe zadania. Narażamy się wówczas na wielki stres i natłok obowiązków, które nie dają nam nawet chwili wytchnienia. Zostawanie w pracy po godzinach i wykonywanie dodatkowych, nawet nie swoich własnych obowiązków to niestety normalny widok w życiu osoby mało asertywnej. Warto jednak wiedzieć, że asertywność jest cechą osobowości jak każda inna. Sprawia to, że każdy z nas może przy odpowiednio ciężkiej pracy wytworzyć u siebie wystarczającą umiejętność mówienia "nie", aby znacznie podnieść ogólną jakość swojego życia. Dobrze jest nabrać nieco motywacji do takiej pracy, choć oczywiście na początku nie jest ona niczym prostym. Wystarczy jednak uświadomić sobie tylko, jak dużo czasu i energii tracimy niepotrzebnie przez to, że nie umiemy nikomu odmówić. Wówczas taka praca nad sobą stanie się przede wszystkim inwestycją, dzięki której można naprawdę sporo zyskać.

Na samym początku ustalmy jednak, czym dokładnie jest asertywność. Wbrew pozorom, pojęcie to jest znacznie szersze i nie oznacza wyłącznie umiejętności mówienia "nie" – to przede wszystkim umiejętność komunikowania się z innymi ludźmi i budowania odpowiednich relacji z nimi. Asertywność to również zdolność do wyrażania przed innymi swoich opinii. Osoby asertywne nie dają sobie wejść na głowę i nie można im łatwo narzucić poglądów. Nie oznacza to jednak, że są zatwardziałe czy zamknięte na innych. Chodzi tu bardziej o twarde stanie na swoim stanowisku w sytuacji, kiedy jest to konieczne. Osoby asertywne są w stanie robić to i nie obrażać jednocześnie innych ludzi. Chodzi tu zatem o znalezienie złotego środka pomiędzy postawą uległą, a agresywną.

Nauka o asertywności to przede wszystkim nauka o słuchaniu drugiego człowieka, przyjmowaniu jego opinii, ale równocześnie zachowywaniu własnego stanowiska, kiedy jest to potrzebne. Zachowywanie asertywnej postawy, szczególnie dla osób z bardziej uległym charakterem, na samym początku jest bardzo trudne. Warto jednak pamiętać o tym, jak wiele może płynąć z tego korzyści. Pozwala to przede wszystkim na budowanie naprawdę dobrych relacji ze swoimi współpracownikami, opartych na prawdziwym szacunku oraz braku jakichkolwiek niejasności czy niedomówień. Ponadto dzięki temu pozwolimy innym ludziom na poznanie naszej prawdziwej wartości. Nie damy sobie narzucać zbyt wielu obowiązków czy zobowiązań wobec pozostałych, co znacznie poprawi nasze samopoczucie i sprawi, że łatwiej będzie nam osiągać nasze własne cele. Osoby mało asertywne często nie zdają sobie sprawy z tego, że są zwyczajnie wykorzystywane, a wykonywana przez nie nadprogramowa praca wcale nie jest tak niezbędna, jak się wydaje. Własnie od tego pytania warto zacząć w sytuacji, kiedy ktoś narzuca nam coś, na co nie mamy zbytniej ochoty – dobrze jest zapytać, czy taka praca rzeczywiście jest konieczna. Jeśli rzeczywiście musimy się jej podjąć, to dobrze jest negocjować, aby uzyskać jak najlepsze dla siebie warunki jej wykonania. Nie należy z góry zgadzać się na propozycję zostania dłużej w pracy. Można na przykład zaproponować dogodne dla siebie rozwiązanie, jak na przykład wykonanie jej z domu czy w innym, bardziej odpowiadającym nam terminie. Jeśli szef nadal usilnie stara się nas przekonać do jej wykonania, to można zwyczajnie odmówić i powiedzieć, że nie leży to w naszych obowiązkach i w danym terminie nie jesteśmy w stanie tego zrobić. Odmawianie również jest trudną sztuką. Należy robić to stanowczo, ale nie agresywnie.

Nadmierne wykorzystywanie zwrotów takich jak "przepraszam" czy "wybacz, ale..." nie jest tu wskazane. Nie wolno być przy tym zbyt uległym i dawać do zrozumienia, że odmowa budzi u nas poczucie winy. Odmówienie komuś w odpowiedni sposób pokaże, że mamy szacunek do samych siebie. Nie zrezygnujemy ze swoich planów jedynie dlatego, że ktoś chce zrzucić na nas własne obowiązki. Wielu ludzi wręcz panicznie boi się odmawiania czegoś innym. Zupełnie niepotrzebnie. Nie od dziś wiadomo bowiem o tym, że inni ludzie niezbyt szanują kogoś, kto jest dla nich zbyt uległy i na wszystko się zgadza. Brak asertywności i wieczna uległość nie zaskarbi nam uznania u innych – ludzie nie będą cenili nas bardziej tylko dlatego, że wykonujemy dla nich dużo pracy. O wiele większy szacunek zyskamy, stojąc twardo na swoim stanowisku i zwyczajnie nie pozwalając wejść sobie na głowę.